بررسی اثر n-بوتانول در بروز صدمات کروموزومی در سلول های مغز استخوان موش آزمایشگاهی

چکیده n-بوتانول الکلی چهار کربنی که استفاده بسیار وسیعی در صنایع غذایی، بهداشتی آرایشی ،آزمایشگاههای تحقیقاتی بیولوژی و شیمی و ... دارد. به منظور حفظ سلامت جامعه و افرادی که بطور مداوم با این ماده در تماسند باید مضرات استفاده از آن منجمله القاء اختلالات سیتوتوژنتیکی احتمالی مشخص شود تا اقدامات احتیاطی متناسب بعمل آید. قرار گرفتن در معرض بوتانول می تواند در محل کار یا در محیط طبیعی بدنبال انتشار آن به هوا (تنفس هوای آلوده)، آّب (آب آلوده)، زمین یا آبهای زیر زمینی باشد، هم چنین زمانی که از محصولات (تماس پوستی) یا غذاهای حاوی بوتانول (غذای آلوده) استفاده می شود. بوتیل الکل از طریق شش ها و مجاری معده ای روده ای و کمی هم از طریق پوست جذب می شود. اثرات تنفس یا مصرف مقادیر کم از بوتانول به مدت طولانی بروی سلامت انسان هنوز ناشناخته است. از طرفی گزارش های متعددی در مورد سمیت بوتانول از نظر تکوینی موجود است. هدف کلی از این پژوهش بررسی اثر کلاستوژنیک و یا آنیوژنیک تجویز استنشاقی و خوراکی بوتانول بصورت طولانی مدت در سیستم زنده می باشد. بدین منظور از موشهای سفید کوچک آزمایشگاهی نر (20 تا 30 گرم) در11 گروه (n=4) تجربی6-1، کنترل 4-1 و کنترل مثبت استفاده شد. گروه های تجربی 3-1 بترتیب بمدت 10، 20 و 40 روز متوالی روزانه 5 ساعت درون جعبه ای دارای امکانات تهویه در معرض هوای اشباع از بخار بوتانول قرار گرفتند، گروه تجربی 6-4 بمدت 10 روز آب خوراکی حاوی به ترتیب n- بوتانول 2/0% ، 1 % و 5% دریافت کردند، گروه کنترل a 3-1 بترتیب بمدت 10، 20 و 40 روز درون جعبه ای مشابه در معرض هوای معمولی قرار گرفتند، گروه کنترل b 3-1 بترتیب بمدت 10، 20 و 40 روز در شرایط طبیعی آزمایشگاه نگهداری شدند، گروه کنترل 4 بمدت 10 روز آب خوراکی فاقد هر گونه ماده خاصی دریافت کردند و گروه کنترل مثبت lµ 30 وینبلاستین زیر جلدی دریافت کردند. 24 ساعت بعد از اتمام تیمارها سلولهای مغز استخوان استخراج شده و توسط رنگ آمیزی مای گرانوالد رنگ شده و تعداد میکرونوکلئوس ها شمارش شدند. وینبلاستین به عنوان کنترل مثبت میانگین تعداد میکرونوکلئوسها را نسبت به گروه کنترل به طور قابل ملاحظه ای افزایش داد (p<0.001). استنشاق بوتانول در هیچکدام از گروههای تجربی 3-1 سبب تفاوت معنی داری در میانگین تعداد میکرونوکلئوس ها نسبت به گروه کنترل نشد و حتی در تیمار 40 روزه میانگین تعداد میکرونوکلئوس ها نسبت به گروه کنترل کاهش یافت (p<0.05). تجویز خوراکی بوتانول 2/0 % و 1% نیز تاثیری بر میانگین تعداد میکرونوکلئوس ها نسبت به گروه کنترل نداشت در حالیکه تجویز خوراکی بوتانول 5% حتی باعث کاهش میانگین میکرونوکلئوسها نسبت به گروه کنترل شد (p<0.05). تجویز استنشاقی n-بوتانول سبب بروز صدمات کروموزومی در سلولهای مغز استخوان موش کوچک آزمایشگاهی نمی شود که احتمالاً به دلیل متابولیسم و تجزیه بسیار سریع آن در بدن است. در نتیجه مقدار بوتانولی که در اختیار گردش خون سیستمیک و بافتهای بدن قرار می گیرد بسیار کم است و احتمالاً توانایی ایجاد آسیب به همین علت کاهش می یابد.